Os anos 90 foron a década na que o anime experimentou un importante proceso internacionalizador, que levou ás series do momento a cruzar de continente e alcanzar a popularidade en medio mundo. No estado español existían precedentes como Kimba —Jungle Taitei—, emitido na TVE en 1969, ou Mazinger Z, que chegara a finais dos 70 pero, na década que nos ocupa e pese á explosión de novas cadeas de televisión como Antena 3 ou Telecinco e o éxito de Campeones ou Dragon Ball —co seu primeiro capítulo emitido en Canal Sur—, o anime aínda seguía a ser un elemento estrañamente exótico nas grellas de programación. Pero entón, as cadeas das nacións históricas chegaron ao rescate. TV3, de Catalunya, foi una das máis activas pero, polo día que nos ocupa, 17 de maio, Día das Letras Galegas, este artigo vaise centrar na Televisión de Galiza, comunmente coñecida como TVG.

O lendario Xabarín Club naceu na TVG en 1994 como un contedor de programas infantís e xuvenís cun amplo compoñente social, pois calquer neno ou nena de Galiza tiña a oportunidade de facerse socio e, con iso, recibir un carné conmemorativo, felicitacións do seu aniversario e diversas promocións. Dentro do Xabarín o anime tivo un éxito inusitado. Dragon Ball e Dragon Ball Z abriron, lóxicamente, a veda, pero pronto chegaron Hattori o Ninja, Neon Genesis Evangelion, One Piece, Sailor Moon, Detective Conan ou Kochi Kame.

Nun mundo no que os rapaces estaban cansos de que as cadeas de televisión non pensasen o suficiente neles ou simplemente lles desen o primeiro que tiñan por aí na fin de semana, iniciativas coma o Xabarín foron recibidas cos brazos abertos. Series internacionais de calidade, unha porta de entrada ao anime que rematou dando a luz a unha xeración enteira de “otakus galegos” e unha dobraxe practicamente doutro planeta foron os principais ingredientes do éxito. E se se menciona precisamente a dobraxe é porque, observando os resultados, fixo máis pola normalización e expansión da lingua galega un rapaz-mono buscando as bolas máxicas que décadas de iniciativas gobernamentais. Todo o mundo sabía facer a «onda vital» despois de convertirse en super guerreiro do espazo e todo o mundo quería ao gato cósmico Doraemon e ao Monstro do Cú ao Aire de Shinnosuke Nohara coma se fosen da familia.

As dobraxes da TVG foron durante moitos anos sinónimo de calidade. Enormes profesionais como Antón Rubal —Goku en Dragon Ball Z e Dragon Ball GT—, Ana Lemos  —o mesmísimo Sarxento Keroro— ou Nacho Castaño —Shinji en Neon Genesis Evangelion e Zoro en One Piece— foron só algunhas das estupendas voces que pasaron por estudos como o finado CTV de Vigo ou o Studio XXI coruñés e que deron luz e cor ás localizacións á lingua galaica das series estranxeiras do Xabarín. É importante o matiz de localizar, pois o proceso non se quedaba habitualmente nunha tradución sen máis, senón que durante anos na TVG elaborouse unha mitoloxía lingüística propia e, así como os cuadrilleiros de Detroit nas películas de John Singleton dicían todos “carallo” porque lles pegaba moito ou Terminator mandábate «a rañala, raparigo», no caso do anime tamén se codificou unha serie de expresións en principio alleas ao medio orixinal, pero cun nivel de personalidade sen parangón. A localización sempre era familiar, sempre afín á fala popular, á da rúa, e tamén sempre acorde a como a xuventude se comunicaba entre si na escola. Así, Vegeta chamaba constantemente «paiaso» a Goku e tamén era quen mandaba aos seus compañeiros “a tomar un vaso de leite antes de durmir”.

Os openings eran un mundo aparte. Dende a TVG tomaron a decisión de non quedarse na dobraxe do contido en sí, senón de, ao igual que na versión en castelán de Digimon ou One Piece, traducir e reinterpretar prácticamente todas as cancións iniciais das series que pasasen pola cadea, destino que evitou únicamente Evangelion. Así, en Galiza tivemos openings tan caralludos como esa versión de Doraemon ten un peto máxico que de cando en vez fai tolear a Twitter ou unha interpretación de Dragon Ball Z que deixa coa boca aberta a máis de un. Ambas, por certo, obra e gracia da privilexiada voz do cantante olívico Arturo Sabugueiro.

Pero os tempos cambiaron. A xuventude mudou de intereses, a televisión comezou a resultar fagocitada polos contidos en liña e o Xabarín Club foi, pouco a pouco, perdendo forza. Avanzados xa os anos 2000 e ante a pasividade dunha TVG que non foi capaz de adaptarse a novas tendencias, rematou sendo relegado a unha TVG-2 que apenas vía ninguén. Así foi a triste decadencia dunha plataforma que hai apenas 20 anos presumía de aglomerar baixo o seu club a un 30 % dos nenos e nenas de Galiza. Por iso cada vez que Netflix ou Amazon Prime anuncian un anime, pídese unha dobraxe galega. Por iso cada vez que Selecta Vision saca unha nova edición do director blu-ray + DVD, remasterizada, ultra HD, con accesorios de supercoleccionista de Evangelion, pídese unha dobraxe galega, sexa a orixinal ou sexa unha nova. Por iso pídese unha oportunidade máis de que a xuventude galega, a de hoxe, a actual, poida gozar do mellor anime na súa lingua, como tempo atrás. Unha loita que Catalunya e Euskadi xa conseguiron tornar, en parte, no seu favor —só hai que botar unha ollada ás dobraxes das películas máis recentes de Dragon Ball— e que quizás Galiza consiga gañar algún día.